Sữa và các chế phẩm từ sữa là nguồn cung cấp đạm chất lượng cao và canxi dồi dào, đóng vai trò then chốt trong sự phát triển thể chất và xương khớp của trẻ em. Chính vì lẽ đó, sữa gần như trở thành một phần không thể thiếu trong khẩu phần ăn hàng ngày của rất nhiều gia đình.
Tuy nhiên, một mối bận tâm không nhỏ thường nảy sinh trong tâm trí các bậc phụ huynh là lượng chất béo trong sữa. Trên các diễn đàn, các trang mạng xã hội, không ít ý kiến cho rằng sữa nguyên kem “không tốt”, uống nhiều dễ dẫn đến béo phì, thậm chí làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch sau này. Thậm chí, những khuyến nghị từ các tổ chức uy tín như Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ cũng từng ngụ ý nên ưu tiên sữa tách béo cho trẻ. Vậy thực hư vấn đề này ra sao? Uống sữa nguyên kem có dễ béo ? Liệu chúng ta nên cho con uống sữa tách béo hay sữa nguyên kem để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển tốt nhất?
Nội dung
Sữa nguyên kem và sữa tách béo: khác biệt là gì?
Để đưa ra lựa chọn đúng đắn, trước hết, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của hai loại sữa này.
Sữa nguyên kem, đúng như tên gọi, là sữa tươi tự nhiên đã trải qua quá trình tiệt trùng hoặc thanh trùng mà vẫn giữ lại gần như toàn bộ hàm lượng chất béo vốn có. Thông thường, chất béo trong sữa nguyên kem dao động từ 2.8% đến 4%. Nhờ công nghệ hiện đại, phần chất béo này được tách ra bằng phương pháp ly tâm, từ đó tạo ra các loại sữa khác nhau.
Sữa tách béo là sản phẩm sữa đã được loại bỏ phần lớn chất béo, thông thường hàm lượng chất béo chỉ còn dưới 0.5%. Nằm giữa hai loại này là sữa ít béo (hay sữa bán tách béo), với hàm lượng chất béo thường không quá 1.5%.
Sự khác biệt về hàm lượng chất béo không chỉ ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng mà còn thay đổi đáng kể trải nghiệm vị giác. Sữa nguyên kem giữ lại trọn vẹn các hợp chất tạo hương thơm tự nhiên của sữa, mang lại vị béo ngậy, thơm ngon và kết cấu đậm đà hơn. Ngược lại, sữa tách béo, do ít chất béo hơn nhiều, nên hương vị và cảm giác khi uống thường nhạt hơn, kém hấp dẫn hơn đối với một số người. Một điểm cần lưu ý là khi chất béo bị loại bỏ, một phần các vitamin tan trong chất béo (như vitamin A, D, E) và một số hợp chất có lợi khác (như CLA – axit linoleic liên hợp) cũng có thể bị mất đi.
Vì sao sữa nguyên kem lại bị “nghi ngờ”?
Lý do chính khiến sữa nguyên kem thường bị “kỳ thị” và các khuyến nghị dinh dưỡng quốc tế từng cảnh báo là bởi hàm lượng chất béo bão hòa mà nó chứa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ nhiều chất béo nói chung với nguy cơ tăng cân, và chất béo bão hòa nói riêng với việc tăng nồng độ cholesterol xấu trong máu, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Các hướng dẫn dinh dưỡng ở nước ngoài thường nhấn mạnh điều này. Ví dụ:
- Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ từng khuyến nghị trẻ sau 2 tuổi nên hạn chế tổng lượng chất béo ăn vào không quá 1/3 tổng năng lượng, và ưu tiên sử dụng sữa giảm béo, sữa ít béo hoặc sữa tách béo để giảm nguy cơ béo phì.
- Hướng dẫn uống nước lành mạnh của Mỹ cũng khuyên trẻ em từ 2–5 tuổi nên chọn nước lọc và sữa ít béo hoặc tách béo.
- Nhiều hướng dẫn dinh dưỡng của Mỹ, Canada, Úc cũng nhất quán trong việc khuyến khích sử dụng sữa tách béo như một cách để hạn chế chất béo bão hòa trong chế độ ăn uống.
Chính vì lo ngại về tình trạng béo phì ở trẻ em ngày càng gia tăng, và việc sữa tách béo giảm gần một nửa lượng calo so với sữa nguyên kem, nên nhiều người mặc định rằng sữa tách béo là lựa chọn “an toàn” và tốt hơn.
Sữa nguyên kem thực sự khiến trẻ béo hơn? những phát hiện bất ngờ
Mặc dù những lo ngại trên là chính đáng, nhưng liệu sữa nguyên kem có thực sự là “thủ phạm” khiến trẻ béo phì? Các nghiên cứu gần đây đang dần mang lại cái nhìn đa chiều và bất ngờ hơn về vấn đề này.
Một nghiên cứu tổng hợp toàn diện từ Đại học Edith Cowan (Úc) đã phân tích 29 nghiên cứu khác nhau trên toàn cầu, tập trung vào mối liên hệ giữa việc tiêu thụ sữa nguyên kem với béo phì và bệnh tim ở trẻ em. Kết quả đáng chú ý là: không có mối liên hệ rõ ràng nào được tìm thấy giữa việc uống sữa nguyên kem với tăng cân, nồng độ cholesterol cao hay huyết áp cao ở trẻ em.
Thậm chí, một số nghiên cứu còn đưa ra kết quả ngược lại. Một phân tích của các bác sĩ tại Bệnh viện St. Michael (Canada), dựa trên 28 nghiên cứu, đã phát hiện ra rằng trẻ em uống sữa nguyên kem có nguy cơ béo phì thấp hơn 40% so với những trẻ uống sữa ít béo hoặc tách béo.
Vậy đâu là lời giải thích? Nguyên nhân chính khiến một đứa trẻ bị béo phì phần lớn nằm ở tổng năng lượng ăn vào trong cả ngày và thói quen sinh hoạt, chứ không phải chỉ do một loại thực phẩm cụ thể nào. Có thể chất béo trong sữa nguyên kem giúp trẻ có cảm giác no lâu hơn, từ đó giảm việc ăn vặt không kiểm soát, hoặc đơn giản là việc tiêu thụ sữa nguyên kem không phải là yếu tố gây mất cân bằng năng lượng nghiêm trọng đến mức gây béo phì trong một chế độ ăn tổng thể cân đối.
Vậy nên cho trẻ uống sữa nguyên kem hay sữa tách béo?
Dựa trên những phân tích và nghiên cứu mới nhất, có thể thấy rằng việc cho trẻ uống sữa nguyên kem hoàn toàn có thể là một lựa chọn tốt, đặc biệt ở các quốc gia như Việt Nam (và Trung Quốc) nơi mức tiêu thụ sữa nói chung còn thấp hơn đáng kể so với phương Tây, do đó, không cần quá lo lắng về lượng chất béo từ sữa.
- Dinh dưỡng toàn diện và hương vị hấp dẫn: Sữa nguyên kem giữ lại trọn vẹn các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E – những dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển của trẻ. Hương vị béo ngậy, thơm ngon tự nhiên của sữa nguyên kem cũng dễ hấp dẫn trẻ hơn, giúp trẻ hứng thú và duy trì thói quen uống sữa đều đặn. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng trẻ uống sữa nguyên kem có nồng độ vitamin D trong cơ thể cao hơn.
- Hỗ trợ kiểm soát cân nặng: Một cách bất ngờ, chất béo trong sữa nguyên kem có thể giúp tăng cảm giác no, từ đó giảm sự thèm ăn vặt giữa các bữa chính. Điều này gián tiếp hỗ trợ việc kiểm soát cân nặng của trẻ.
Cuối cùng, béo phì là một vấn đề phức tạp, xuất phát từ một chế độ ăn tổng thể không cân đối và lối sống ít vận động. Để phòng ngừa béo phì cho trẻ, điều quan trọng nhất là giảm tiêu thụ đồ ngọt, đồ uống có đường, thực phẩm chế biến sẵn và tăng cường vận động ngoài trời, thay vì chỉ tập trung vào việc đổi từ sữa nguyên kem sang sữa tách béo. Hãy ưu tiên một chế độ ăn đa dạng, giàu rau xanh, trái cây, protein nạc và chất béo lành mạnh.
